त्रिवेणी घाट (Triveni Ghat) हा भारताच्या आध्यात्मिक आणि सांस्कृतिक परंपरेतील एक अत्यंत महत्त्वाचा आणि प्रसिद्ध घाट आहे. हा प्रामुख्याने दोन ठिकाणी आढळतो, एक प्रयागराज (अलाहाबाद) येथे आणि दुसरा उत्तराखंडमधील ऋषिकेश येथे. दोन्ही ठिकाणांचे महत्त्व वेगळे असले तरी, ‘त्रिवेणी’ या नावातूनच त्याची प्रमुख ओळख होते.
(हेही वाचा – Join Indian Navy : भारतीय नौदलात कसे सहभागी व्हावे?)
प्रयागराज येथील त्रिवेणी घाट:
- संगम (Confluence): प्रयागराजमधील त्रिवेणी घाट (Triveni Ghat) हा गंगा, यमुना आणि पौराणिक सरस्वती या तीन पवित्र नद्यांच्या संगमासाठी प्रसिद्ध आहे. जरी सरस्वती नदी अदृश्य स्वरूपात वाहत असल्याचे मानले जाते, तरी हा संगम हिंदू धर्मात अत्यंत पवित्र मानला जातो.
कुंभमेळा (Kumbh Mela): दर १२ वर्षांनी येथे ‘महाकुंभमेळा’ भरतो, जो जगातील सर्वात मोठ्या धार्मिक मेळ्यांपैकी एक आहे. या काळात लाखो भाविक त्रिवेणी संगमात पवित्र स्नान करण्यासाठी येतात, कारण असे मानले जाते की या संगमात स्नान केल्याने सर्व पापांचा नाश होतो आणि मोक्ष प्राप्त होतो.
- धार्मिक महत्त्व: हिंदू पौराणिक कथांनुसार, या ठिकाणी अमृतकणा पडल्या होत्या, ज्यामुळे हे स्थान अत्यंत पवित्र मानले जाते. येथे स्नान केल्याने आत्म्याची शुद्धी होते आणि जन्म-मृत्यूच्या चक्रातून मुक्ती मिळते अशी श्रद्धा आहे.
ऋषिकेश येथील त्रिवेणी घाट:
- गंगा आरती (Ganga Aarti): ऋषिकेशमधील त्रिवेणी घाट हा विशेषतः संध्याकाळी होणाऱ्या भव्य गंगा आरतीसाठी ओळखला जातो. सूर्यास्ताच्या वेळी शेकडो दिवे लावून आणि मंत्रोच्चारांसह गंगा नदीची पूजा केली जाते, हे दृश्य अत्यंत विहंगम आणि आध्यात्मिक अनुभव देणारे असते. या आरतीमध्ये हजारो भाविक आणि पर्यटक सहभागी होतात.
- पवित्र स्नान (Holy Dip): प्रयागराजप्रमाणेच, ऋषिकेशमधील त्रिवेणी घाटावरही गंगा नदीत पवित्र स्नान केल्याने पाप धुऊन जातात आणि आत्म्याला शांती मिळते अशी मान्यता आहे. अनेक भाविक येथे धार्मिक विधी आणि पूर्वजांचे तर्पण करण्यासाठी येतात.
- पौराणिक संदर्भ: असे मानले जाते की, भगवान कृष्णाने शिकारी जराच्या बाणाने जखमी झाल्यानंतर या घाटावर स्नान केले होते. तसेच, रामायण आणि महाभारतातही या घाटाचा उल्लेख आढळतो, ज्यामुळे त्याचे ऐतिहासिक आणि पौराणिक महत्त्व वाढते.
- शांत आणि आध्यात्मिक वातावरण: हिमालयाच्या कुशीत वसलेले असल्याने, त्रिवेणी घाटाचे वातावरण अत्यंत शांत आणि मनमोहक असते. योग, ध्यान आणि आत्मिक शांततेच्या शोधात असलेल्या लोकांसाठी हे एक आदर्श ठिकाण आहे.
- नयनरम्य दृश्ये: घाटाभोवती सुंदर नयनरम्य दृश्ये आणि पर्वत आहेत, ज्यामुळे हे ठिकाण छायाचित्रण आणि ध्यानासाठी लोकप्रिय आहे.
थोडक्यात, त्रिवेणी घाट हा केवळ एक नदीकिनारा नसून, तो आध्यात्मिक शुद्धता, पौराणिक कथा आणि धार्मिक विधींचे एक महत्त्वाचे केंद्र आहे, ज्यामुळे तो जगभरातील भाविक आणि पर्यटकांना आकर्षित करतो. (Triveni Ghat)
हेही पहा –
Join Our WhatsApp Community