तोरणा किल्ल्याचं वैशिष्ट्य काय आहे?
तोरणा किल्ला हा समुद्रसपाटीपासून १,४०३ मीटर म्हणजेच ४,६०३ फूट एवढ्या उंचीवर वसलेला आहे. तोरणा किल्ल्याला प्रचंडगड असंही म्हणतात. हा महाराष्ट्राच्या सह्याद्री पर्वतरांगांमध्ये असलेला एक चित्तथरारक चमत्कारच आहे. तोरणा हा फक्त एक ऐतिहासिक किल्ला नाही, तर शौर्य आणि मराठ्यांच्या अभिमानाचं प्रतीक आहे. पुणे जिल्ह्यातला (Pune District) सर्वात उंच डोंगरी किल्ला म्हणून तोरणा हा, इथे येणाऱ्या साहसी गिर्यारोहक, इतिहासप्रेमी आणि निसर्गप्रेमींना आश्चर्यकारक दृश्ये, इतिहासकालीन अवशेष आणि भूतकाळातल्या प्रतिध्वनींनी भरलेला एक अविस्मरणीय अनुभव देतो.
तोरणा किल्ल्याचा इतिहास
तोरणा किल्ल्याला (Torna Fort) मराठा इतिहासात एक विशेष स्थान आहे. कारण तो छत्रपती शिवाजी महाराजांनी (Chhatrapati Shivaji maharaj) वयाच्या सोळाव्या वर्षी जिंकून स्वराज्यात आणलेला पहिला किल्ला आहे. १६४६ सालच्या या महत्त्वपूर्ण विजयामुळे हिंदवी स्वराज्याचा पाया घातला गेला. छत्रपती शिवाजी महाराजांनी स्वतंत्र हिंदू साम्राज्याचं स्वप्न पाहिलं होतं.
या किल्ल्याची उत्पत्ती १३ व्या शतकामध्ये शाह राजवंशाच्या काळात झाली. नंतर आदिल शाहाने त्यावर ताबा मिळवला होता. मग छत्रपती शिवाजी महाराजांनी हा किल्ला जिंकून हिंदवी स्वराज्याचं तोरण बांधलं. त्यानंतर पुढे १६६५ साली झालेल्या पुरंदरच्या तहानंतर हा किल्ला काही काळासाठी मुघलांच्या ताब्यात गेला. पण १६७० साली मराठ्यांनी तो परत मिळवला.
(हेही वाचा – BAPS Swaminarayan Mandir : स्वामिनारायण संप्रदायाची स्थापना कधी झाली होती? आणि काय आहे या संप्रदायाचा उद्देश?)
तोरणा किल्ल्याचं स्थापत्यशास्त्र
महाराष्ट्रातल्या सर्वात महत्त्वाच्या डोंगरी किल्ल्यांपैकी एक असलेला तोरणा किल्ला हा त्याच्या भव्य तटबंदी, ऐतिहासिक प्रवेशद्वार, प्राचीन मंदिरं आणि पाण्याच्या टाक्यांसाठी प्रसिद्ध आहे. भव्य प्रवेशद्वार असलेल्या बिनी दरवाजातून प्रवेश करताना, किल्ल्याच्या भव्य इतिहासाने इथे येणाऱ्या प्रत्येकाचं स्वागत केलं जातं. पुढे जाताना, कोठी दरवाजा हा दुय्यम प्रवेशद्वार म्हणून उभा आहे. हा दरवाजा किल्ल्याच्या विस्तृत असलेल्या आतल्या भागात खोलवर जातो.
तोरणा किल्ल्याच्या दोन सर्वांत उल्लेखनीय रचना म्हणजे, झुंजार माची आणि बुधला माची होय. या दोन्ही माच्या नैसर्गिक संरक्षणात्मक चौक्या म्हणून काम करतात. यांतून सह्याद्री पर्वतरांगांचं चित्तथरारक विहंगम दृश्य दिसतं. बुधला माचीचा विशिष्ट उलट्या पात्रासारखा आकार हे एक आश्चर्यकारक भूगर्भीय वैशिष्ट्य आहे. यामुळे किल्ल्याच्या विशिष्टतेत आणखी भर पडते.
आध्यात्मिक पावित्र्य शोधू पाहणाऱ्यांसाठी मेंघाई देवी मंदिर हे एक पवित्र स्थळ आहे. या मंदिरात ट्रेकर्स अनेकदा विश्रांती घेण्यासाठी आणि प्रार्थना करण्यासाठी थांबतात. या किल्ल्यावर कचेरी आणि तोरणजाई तलाव यांचा समावेश आहे.
तोरणा किल्ल्याच्या (Torna Fort) स्थापत्यकलेची चमक, ऐतिहासिक महत्त्व आणि निसर्गसौंदर्यामुळे, तोरणा किल्ला हा इतिहासप्रेमी, साहसी गिर्यारोहक आणि निसर्गप्रेमींसाठी एक नक्कीच भेट देण्यासारखं ठिकाण आहे.
(हेही वाचा – Election Commission : 22 कोटी मतदार ‘आधार’शी लिंक नाहीत ; आता घरोघरी जाऊन होणार पडताळणी)
तोरणा किल्ल्याला भेट देण्याची सर्वोत्तम वेळ कोणती?
तोरणा किल्ला (Torna Fort) वर्षभर पर्यटकांचे स्वागत करतो. प्रत्येक ऋतू एक वेगळा अनुभव देतो.
तोरणा किल्ल्यावर कसं पोहोचायचं?
तोरणा किल्ल्यावर (Torna Fort) पुणे आणि मुंबई या दोन्ही ठिकाणांहून सहज पोहोचता येतं. हा किल्ला वेल्हे गावाजवळ आहे. हे गाव रस्त्याने पुण्यापासून अंदाजे ५० किलोमीटर आणि मुंबईपासून २०० किलोमीटर एवढ्या अंतरावर आहे. पुण्याहून राष्ट्रीय महामार्ग ४८ वरून इथे जाण्यासाठी सुमारे १.५ ते २ तास लागतात.
ट्रेक स्टार्ट पॉइंट वेल्हे गावात आहे. या गावात भरपूर पार्किंग सुविधा उपलब्ध आहेत. तसंच ट्रेकर्सना मदत करण्यासाठी स्थानिक मार्गदर्शक देखील आहेत. वेल्हेहून जाणारा मार्ग सुप्रसिद्ध आहे.
हेही पहा –
Join Our WhatsApp Community