India Pakistan War : स्वातंत्र्यापासूनच सुरु आहे पाकची भारतावर शिरजोरी

सध्या भारत आणि पाकिस्तानमध्ये युद्धबंदी आहे. ज्याला युद्धविराम असेही म्हणतात. १९४७ पासून दोन्ही शेजारी देशांमध्ये अनेक युद्धे आणि संघर्ष झाले आहेत, परंतु नवीनतम संघर्ष फक्त ४ दिवस म्हणजे ९६ तास चालला. (India Pakistan War) ही सर्वांत कमी वेळची लढत होती. जेव्हा दोन्ही देशांनी इतक्या लवकर संघर्ष थांबवण्याचे मान्य केले. तथापि, दोन्ही देश आपापले दावे करत आहेत. भारत आणि पाकिस्तानमधील चार युद्धे किती काळ चालली, हे तुम्हाला माहिती आहे का?

(हेही वाचा – India Pakistan War : एस – ४००, भटिंडा हवाई तळ नष्ट केल्याची दर्पोक्ती; खोटारड्या पाकचा भारताने फाडला बुरखा)

१९४७ पासून भारत आणि पाकिस्तानमध्ये चार मोठी युद्धे तसेच काही मोठे लष्करी संघर्ष आणि कारवाया झाल्या आहेत. सर्जिकल स्ट्राईक (Surgical Strike) नेहमीच काही तासांसाठी असतात; परंतु युद्धे आणि संघर्ष नेहमीच जास्त काळ टिकतात आणि त्यांचे चांगले परिणाम मिळतात. यानंतर एक करार झाला. याचा अर्थ प्रत्येक युद्धाचे निश्चितच काही ना काही परिणाम झाले. कोणते युद्ध किती दिवस चालले, ते जाणून घेऊया. सर्वात लांब कोण होते आणि सर्वात लहान कोण होते ?

पहिले युद्ध १५ महिने

पहिले काश्मीर युद्ध भारत आणि पाकिस्तानमध्ये १९४७-४८ मध्ये झाले. ते ऑक्टोबर १९४७ मध्ये सुरू झाले आणि जानेवारी १९४९ पर्यंत अधूनमधून चालू राहिले. पाकिस्तानी सैन्य यात थेट सहभागी नव्हते, परंतु त्यांना त्यांच्याकडून दहशतवाद्यांना प्रशिक्षित करण्यात आले होते. ते पाकिस्तान समर्थित आदिवासी हल्लेखोर असल्याचे सांगण्यात आले. त्यांच्या हल्ल्यांनंतरच काश्मीरचे महाराजा हरि सिंह यांना भारतात विलीन होण्यास भाग पाडले गेले. हे युद्ध १५ महिने चालले.

याचा परिणाम असा झाला की, काश्मीरचा एक भाग पाकिस्तानच्या ताब्यात गेला. त्याला पाकव्याप्त काश्मीर म्हणजेच पीओके म्हणतात. संयुक्त राष्ट्रांच्या (United Nations) मध्यस्थीने युद्धबंदी झाली.

दुसरे युद्ध २२ दिवस

१९६५ चे दुसरे भारत-पाकिस्तान युद्ध ५ ऑगस्ट १९६५ रोजी सुरू झाले आणि २३ सप्टेंबर १९६५ पर्यंत चालले. यामध्ये भारतीय सैन्याला मोठा फायदा झाला. हे युद्ध सुमारे २२ दिवस चालले. ऑपरेशन जिब्राल्टरद्वारे (Operation Gibraltar) पाकिस्तानने प्रथम काश्मीरमध्ये घुसखोरी केली आणि नंतर थेट युद्ध सुरू झाले. या युद्धात भारताचे वर्चस्व होते; पण युद्धबंदी झाली. जानेवारी १९६६ मध्ये तत्कालीन पंतप्रधान लाल बहादूर शास्त्री एका करारावर स्वाक्षरी करण्यासाठी ताश्कंदला गेले होते. त्यानंतर दोन्ही देशांमध्ये युद्धापूर्वीची स्थिती पूर्ववत झाली.

तिसरे युद्ध १३ दिवस

१९७१ चे तिसरे भारत-पाकिस्तान युद्ध ३ डिसेंबर १९७१ रोजी सुरू झाले. हे १६ डिसेंबर १९७१ पर्यंत चालू राहिले. यामुळे पाकिस्तानचे दोन तुकडे झाले. पूर्व पाकिस्तान बांगलादेश नावाचा नवीन देश बनला. (Bangladesh Liberation War) भारताने लढलेले हे एकमेव युद्ध आहे. ज्यामध्ये पाकिस्तानला इतका मोठा पराभव पत्करावा लागला. पाकिस्तानला ऐतिहासिक पराभव पत्करावा लागला. ९३,००० पाकिस्तानी सैनिकांनी आत्मसमर्पण केले. युद्धानंतर काही महिन्यांनी शिमला येथे एक करार झाला. ज्यामध्ये एलओसीवर एक करार झाला. भारताने पाकिस्तानकडून घेतलेला मोठा भूभाग परत केला.

१९९९ चे कारगिल युद्ध – २ महिने २० दिवस

कारगिल युद्ध सुमारे २ महिने २० दिवस चालले. तेव्हा अटलबिहारी वाजपेयी देशाचे पंतप्रधान होते. हे युद्ध मे १९९९ मध्ये सुरू झाले आणि २६ जुलै १९९९ पर्यंत चालले. याचे कारण म्हणजे भारतीय हद्दीतील कारगिल टेकड्यांमध्ये (Kargil War) पाकिस्तानी सैन्य आणि दहशतवाद्यांची घुसखोरी. भारताला लष्करी विजय मिळाला. भारताने पाकिस्तानच्या ताब्यातून आपला प्रदेश मुक्त केला. यामुळे पाकिस्तानला आंतरराष्ट्रीय स्तरावर नाराजीचा सामना करावा लागला. जनरल परवेझ मुशर्रफ यांनी पाकिस्तानात लष्करी उठाव करून नवाझ शरीफ यांचे सरकार उलथवून टाकले.

ऑपरेशन सिंदूर (Operation Sindoor) – ४ दिवस

२२ एप्रिल रोजी पहलगाममध्ये दहशतवाद्यांनी २६ भारतीय पर्यटकांची हत्या केल्यानंतर सध्याच्या संघर्षाची सुरुवात झाली. ७ मे २०२५ रोजी भारताने पाकिस्तानवर मोठा सर्जिकल स्ट्राईक केला. त्यानंतर पाकिस्ताननेही भारतावर हल्ले सुरू केले. भारतीय हद्दीत क्षेपणास्त्रे डागण्यात आली. ड्रोन सोडण्यात आले. नियंत्रण रेषेवर जोरदार गोळीबार सुरू झाला. भारतानेही याला जोरदार प्रत्युत्तर दिले. हे पुढचे चार दिवस चालू राहिले. १० मे २०२५ रोजी संध्याकाळी ५ वाजता दोन्ही देशांमध्ये युद्धबंदी जाहीर करण्यात आली. यामध्ये अमेरिकेने मध्यस्थीची भूमिका बजावली.

इतर प्रमुख लष्करी संघर्ष आणि कारवाया

• १९६५ चा कच्छचा रण संघर्ष (Rann of Kutch) – एप्रिल १९६५ मध्ये गुजरातमधील कच्छ येथे सीमा संघर्ष. हा संघर्ष सुमारे एक ते दोन आठवडे चालला.
• २००१-२००२ ऑपरेशन पराक्रम – संसदेवरील हल्ल्यानंतर (१३ डिसेंबर २००१), दोन्ही देशांच्या सैन्याने १० महिने भारत-पाकिस्तान सीमेवर समोरासमोर तैनात केले. पूर्ण युद्ध सुरू झाले नाही, परंतु तणावपूर्ण लष्करी गतिरोध कायम राहिला.

सर्जिकल स्ट्राईक

• उरी सर्जिकल स्ट्राईक (२०१६) – १८ सप्टेंबर २०१६ रोजी उरी हल्ल्याला प्रत्युत्तर म्हणून २९-३० सप्टेंबर २०१६ रोजी भारतीय सैन्याने नियंत्रण रेषेवर सर्जिकल स्ट्राईक केले. हे एका रात्रीत काही तासांचे ऑपरेशन होते.
• बालाकोट हवाई हल्ला (Balakot air strike) (२०१९) – १४ फेब्रुवारी २०१९ रोजी पुलवामा दहशतवादी हल्ल्यानंतर, भारतीय हवाई दलाने २६ फेब्रुवारी २०१९ रोजी हवाई हल्ला केला. हा काही मिनिटांचा हवाई हल्ला होता. (India Pakistan War)

हेही पहा –