कधी काळी छत्तीसगडच्या (Chhattisgarh) जंगलांपासून ते झारखंडच्या विविध भागांत नक्षलवादी उघडपणे फिरत असत. हजारो नक्षलवादी छत्तीसगडच्या जंगलांमध्ये तळ ठोकून राहत होते. परंतु सुरक्षा दलांच्या सततच्या कारवाईमुळे आता नक्षलवाद्यांची संख्या कमी होऊ लागली आहे. (Naxalite Movement)
नक्षलवाद्यांची संघटना पूर्णपणे खिळखिळी झाली आहे. भारतातील नक्षलवाद्यांचा सर्वात मोठा गट, कम्युनिस्ट पार्टी (Communist Party) (माओवादी), आता शेवटचे दिवस मोजत आहे. त्यांची संघटनाही मोडकळीस आली आहे. अहवालांनुसार, या संघटनेत केवळ ३०० नक्षलवादीच शिल्लक आहेत.
(हेही वाचा – कोरोनाची उत्पत्ती झालेल्या चीनी लॅबमधील संशोधकाला FBI ने केली अटक; तपासणीत धक्कादायक बाब उघड)
फक्त लढणाऱ्या नक्षलवाद्यांचीच समस्या नाही, तर या संघटनेत नेतृत्वाचेही मोठे संकट आहे. अहवालानुसार, आता नक्षलवाद्यांकडे नेतेही उरले नाहीत. त्यांची सर्वोच्च संस्था पोलित ब्युरोमध्ये (Politburo) फक्त ४ लोक उरले आहेत, तर सेंट्रल कमिटीमध्ये (Central Committee) केवळ १४ लोकच शिल्लक आहेत.
नक्षलवाद्यांकडे नेतृत्व उरले नाही
टाइम्स ऑफ इंडियाच्या एका अहवालानुसार, २००५ पासून आतापर्यंत (२०२५) पोलित ब्युरोचे (PB) १४ नक्षलवादी एकतर पकडले गेले आहेत किंवा मारले गेले आहेत. त्यामुळे आता पोलित ब्युरोमध्ये फक्त ४ सक्रिय सदस्य उरले आहेत. पोलित ब्युरोमध्ये आता मुप्पल्ला लक्ष्मण राव उर्फ गणपती, मल्लोजुला वेणुगोपाल उर्फ अभय, थिप्पिरी तिरुपती उर्फ देवजी आणि मिसिर बेसरा हे शिल्लक आहेत.
गणपतीचाही मृत्यू झाला असल्याची शक्यता आहे. तथापि, हे अद्याप स्पष्ट झालेले नाही. त्याचप्रमाणे, सेंट्रल कमिटी (Central Committee, CC) चे सदस्यही वेगाने कमी झाले आहेत. २००७ पासून आतापर्यंत २६ सेंट्रल कमिटी सदस्य अटक करण्यात आले आहेत किंवा मारले गेले आहेत. काहींनी आत्मसमर्पणही केले आहे. आता CC मध्ये फक्त १४ सक्रिय सदस्य शिल्लक आहेत, ज्यात चार PB नेत्यांचाही समावेश आहे.
बस्तरचे (Bastar) सीआरपीएफ आयजी पी. सुंदरराज यांनी सांगितले आहे की, नक्षलवाद्यांची कमांड संरचना आता पूर्णपणे विस्कळीत झाली आहे. सततची गुप्तचर माहिती आणि आत्मसमर्पणामुळे संघटना पूर्णपणे तुटली आहे. आयजी म्हणाले, “एकूण ३०० सशस्त्र लोक दंडकारण्य आणि काही इतर भागात लपून बसले आहेत, त्यांच्याकडे आता फक्त २ मार्ग आहेत: एकतर आत्मसमर्पण करा किंवा मारले जा.”
एक-एक करून मारले जात आहेत नक्षलवादी कमांडर
नक्षलवाद्यांच्या संघटनेला कमजोर करण्यासाठी सुरक्षा दलांनी अनेक मोठे ऑपरेशन्स चालवले आहेत. या ऑपरेशन्समध्ये त्यांचे अनेक मोठे नेते मारले गेले आहेत. नुकतेच बिजापूर जिल्ह्यात सुरक्षा दलांनी एका मोठ्या ऑपरेशनमध्ये टॉप नक्षलवादी कमांडर भास्करला कंठस्नान घातले. भास्करवर ४५ लाख रुपयांचे इनाम होते आणि तो या भागात शिल्लक राहिलेल्या काही मोठ्या नक्षलवादी नेत्यांपैकी एक होता.
यापूर्वी मे २०२५ मध्ये नक्षलवाद्यांचा सर्वात मोठा नेता नंबाला केशव राव उर्फ बसवाराजूंना सुरक्षा दलांनी मारले होते. ३० वर्षांहून अधिक काळात पहिल्यांदाच नक्षलवाद्यांचा इतका मोठा नेता मारला गेला आहे. हे ऑपरेशन छत्तीसगड पोलिसांच्या विशेष युनिट DRG ने केले होते.
या व्यतिरिक्त, ६ जून २०२५ या दिवशी याच जिल्ह्यात आणखी एक वरिष्ठ नक्षलवादी नेता नरसिम्हा चालम (Narasimha Chalam) उर्फ सुधाकरलाही ठार मारण्यात आले. सुधाकरवर ४० लाख रुपयांचे इनाम होते आणि बसवाराजू नंतर तो आंदोलनाचा एक महत्त्वाचा नेता मानला जात होता. तो पूर्वी आयुर्वेदाचा विद्यार्थी होता आणि नंतर नक्षलवाद्यांमध्ये सामील झाला होता.
२०२४-२५ मध्ये कंबरडे मोडले
नक्षलवाद्यांविरोधातील कारवाईला २०२४ नंतर वेग आला आहे. सीआरपीएफ (CRPF), पोलीस आणि DRG (डिस्ट्रिक्ट रिझर्व्ह गार्ड) सतत मोठी ऑपरेशन्स करून नक्षलवाद्यांचा सफाया करत आहेत. अनेक ऑपरेशन्समध्ये ३० हून अधिक नक्षलवादी मारले गेले आहेत.
एका अहवालानुसार, २०२४ मध्ये २९० नक्षलवाद्यांना ठार मारण्यात आले होते. या काळात १,०९० जणांना अटक करण्यात आली होती. ८८१ नक्षलवाद्यांनी आत्मसमर्पणही केले होते. ही कारवाई २०२५ मध्ये दुप्पट वेगाने सुरू आहे.
२०२५ मध्ये २२६ नक्षलवादी ठार मारले गेले आहेत. याशिवाय ४१८ जणांना अटकही करण्यात आली आहे. मारले जाण्याच्या भीतीने ८९६ जणांनी आत्मसमर्पण केले आहे. कर्रेगुट्टा पहाडसारखे नक्षलवाद्यांचे गडही आता रिकामे करण्यात आले आहेत.
गृहमंत्री अमित शहा (Amit Shah) यांनी स्पष्ट केले आहे की, भारताला नक्षलवादापासून पूर्णपणे मुक्त केले जाईल. त्यांनी ३१ मार्च २०२६ पर्यंत देशाला नक्षलमुक्त करण्याची अंतिम मुदत ठेवली आहे. नक्षलवाद्यांना आत्मसमर्पण करण्याची संधीही दिली जात आहे, परंतु जर त्यांनी असे केले नाही, तर त्यांना सुरक्षा दलांच्या गोळीचा सामना करावा लागेल. (Naxalite Movement)
हेही पहा –
Join Our WhatsApp Community